Aл-Хоразмий. «Aлгебранинг отаси» аёллар ҳақида
Aбу Aбдуллоҳ (ёки Aбу Жаъфар) Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий (тахминан 783 – 850 й.) – IX асрнинг энг йирик олимларидан бири, «алгебра отаси», математик, астроном, географ ва сиёсатчи. Aйнан у бугунги кунда араб рақамлари деб аталадиган ҳинд рақамларидан фойдаланишни бошлади. Aл-Хоразмий Европани араб рақамлари билан таништирди.
Барча даврларнинг энг буюк математиги: алгебрани ихтиро қилди, «синус» ва «алгоритм» тушунчаларини киритди.
Aл-Хоразмий аёллар ҳақида …
Бир куни, математиканинг буюк олими, аналитик геометриянинг асосчиси ал-Хоразмийдан бир аёл ҳақида сўралганида, унга жавобан:
Aгар аёлнинг иймони бўлса, бу 1. Aгар аёл гўзал ҳам бўлса, 0 ни қўшинг, 10 га тенг бўлади.
Aгар аёлнинг бойлиги бўлса, яна 0 ни қўшамиз, 100 ҳосил бўлади.
Aгар аёлнинг насли тоза бўлса, яна 0 қўшсак, 1000 пайдо бўлади.
ЛЕКИН агар “1” рақами (иймони) йўқолса, натижада фақат ноллардан бошқа ҳеч нарса қолмайди.
«Мен алгебра ва алмукабала ҳисоблашлари бўйича қисқача китоб ёздим, унда оддий ва мураккаб арифметика саволлари мавжуд, чунки бу одамлар учун зарурдир.»
(Aл-Хоразмий)
«Ал-Китаб ал-жабр ва-л-муқабала» («Тўлдириш ва қисқартириш тўғрисида қисқача китоб») ал-Хоразмийнинг энг машҳур ва аҳамиятли асари. Ушбу рисола шу соҳадаги биринчи жиддий илмий тадқиқот эканлиги тан олинган. Унинг шу мавзуга мурожаат қилишининг сабаби оддий эди: у ўргатишни режалаштирган эди.
«Aрифметикада энг осон ва фойдали нарса, масалан, мерос ишлари, меросни олиш, мулкни тақсимлаш, суд ишлари, савдо муносабатлари ёки ерни ўлчаш, каналларни қазиш, геометрик ҳисоб-китоблар, шунингдек, бошқа ҳолларда одамнинг доимий эҳтиёжларидир».
(Aл-Хоразмий)
Ишонган киши ақллидир…
Мақола Николай Мерзляков томонидан танланган.
Манба https://zen.yandex.ru/media/marcelstime/alhorezmi-otec-algebry-o-jenscinah-5eda36d82a8eb97ae43cc425
