Сувда чўкмайди … Қандай металл шунчалик енгилки, у ҳар қандай суюқликда сузиши мумкин?
Дмитрий Менделеев бошлаган асосий кимёвий жадвалда келтирилган 118 элементдан 90 дан ортиғи металларга тегишли. Ушбу ҳолат уларнинг хусусиятлари ва тавсифини таққослаш ва таҳлил қилиш имконини берди.
Йиллар тажрибаси шуни кўрсатадики, металлар бир-биридан жуда фарқ қилади. Бу олимларга уларни ўхшаш хусусиятларга эга маҳаллий гуруҳларга ажратиш имконини берди, бу эса уларни муайян шароитда ишлатиш мумкинлигини англатади.
Ишқорий, ёруғлик ва ишқорий ер металлари ва лантаноидлар, актиноидлар ва ярим металлар гуруҳларига киритилганлардан ташқари ўтиш металлари ҳам бор. Aммо ҳатто қўшни гуруҳлардаги одамлар ҳам баъзан ўхшаш хусусиятларга эга.
Литий сувга чўкмайди, аммо барча ишқорлар сингари, у ҳам реакцияга киришади
Шундай қилиб, 7 та элемент енгил металларга тегишли: Al, Ga, In, Sn, Tl, Pb, Bi. Aммо қаттиқлик, зичлик, эриш нуқтаси ёки қайноқ ҳарорати, шунингдек электромагнит қобилият асосида баъзи металлар скандий, стронций ва литий каби “енгил атлетикачилар” билан рақобатлаша олади.
Норасмий рақобат
Aлбатта, бундай таққослаш кимёгарлар томонидан қабул қилинмайди, аммо ҳаваскорлик даражасида кимё билан шуғулланадиганлар учун «енгиллик фактори» учун моддаларнинг зичлигини аниқлаш ва ҳақиқатан ҳам сайёрадаги энг енгил металлни кўриш мумкин.
Шундай қилиб, стронцийнинг зичлиги 5,7 г / см3 ни ташкил қилади, скандий учун бу кўрсаткич анча паст – 2,99 г / см3, алюминий ундан енгилроқ, у 2,7 г / см3 ни олади. Ҳар бир металнинг ушбу хусусиятига назар ташласак, литийнинг зичлиги энг кичик ва шунинг учун энг енгил эканлигини аниқлаш мумкин.
Ғолиб ҳақида бир оз
Литийнинг зичлиги 0,53 г / см3. Бу қиймат турли хил изотоплар билан ҳаддан ташқари тўйинмаган оддий сувдан деярли 2 баравар паст. Бундан 5х5 см ўлчамдаги ушбу металлнинг катта бўлаги ҳатто 50 граммга тортмайди. Таққослаш учун тахминан бир хил миқдордаги темир оғирлиги тахминан 700 граммни ташкил қилади, бу эса 14 баравар кўп.
“Пойга” иштирокчиларидан фарқли ўлароқ, литий жуда ёмон кесилади. Aммо буюмнинг яхлитлигини бузгандан кейинги дастлабки дақиқаларда сиз бир неча сония ичида пасайиб кетадиган ва ҳаво билан реакцияга киришадиган металл ёрқинликни кўришингиз мумкин. О2 билан ўзаро таъсирлашганда литий нитриди ва оксиди ҳосил бўлади.
Металл литий ва литий-ион батареяларини ишлаб чиқариш учун ишлатилади
Литийнинг зичлиги паст, уни зичликда қуруқ новда билан таққослаш мумкин. Шунинг учун ҳар қандай суюқликда, ҳатто етарлича катта метал бўлаги ҳам сузади.
Aгар 1 грамм литий ва энг зич металл осмийнинг бир граммини таққосласангиз, фарқни аниқ кўришингиз мумкин. Бир грамм литий анча катта бўлади, тахминан 40 баравар. Шу сабабли, қаттиқ моддаларнинг зичлигини ташқи кўринишда ҳам таққослаш мумкин.
Ишқорий металлар гуруҳига кирувчи литий сув билан ўзаро таъсир қилади. Сиртда пуфакчалар пайдо бўлади – водород, уни ёқиш мумкин. Бу жуда ҳайратланарли манзарани намоён қилади: сувда қизил олов билан ёнаётган сузувчи металл. Ёрқин ва фаол бўлгани каби, литий ҳам ҳавода ёнади.
Литий батареяларда кобальтат шаклида ишлатилади, бошқа қўшимчаларнинг аралашмаларини қўшади. Қўлланиш соҳаси электрокимёвий хусусиятларга кўра аниқланди. Бундай батарея жуда кўп кучланишни келтириб чиқаради. Бироқ, нарх жуда юқори бўлганлиги сабабли, олимлар унга тенг келадиган самарали аналогни қидирмоқдалар.
Мақола Николай Мерзляков томонидан танланган.
Манба https://vashurok.ru/articles/2020-06-17-video-i-v-vode-ne-to
