Инқироз шароитида бозор иқтисодиётини нима кутмоқда ва унга қандай мослашиш керак?
Сўнгги икки ҳафта ичида ўзини тўлиқ изоляция қилиш шароитида ҳатто энг йирик компаниялар ҳам йиллар давомида қилган ишларига эришди. Йиллар давомида электрон тижорат аста-секин ривожланди, масофадан туриб ишлаш имконияти синовдан ўтказилди ва мижозлар билан ишлашни осон, тез ва қулайроқ қиладиган янги алоқа каналлари аста-секин ривожланди. Буларнинг бари мутлақо ғайриоддий тарзда пайдо бўлди ва бунга саноқли кунлар талаб қилинди. Энди офислар хотиржам онлайн ишламоқда ва тезкор хабар алмашиш ҳамда ижтимоий тармоқлар маълумот алмашишнинг ягона самарали усули сифатида фойдаланилмоқда.
Натижада, онлайн алоқаларни ривожлантиришдаги бундай кескин сакраш глобал миқёсда бизнеснинг тўлиқ тўхташининг олдини олиш учун ягона йўли эканлигини тушуниб етдик. Шунга қарамай, ҳанузгача ечимини топмаётган бир қатор муаммолар мавжуд ва хусусий ташкилотлар ҳамда давлат идоралари раҳбарлари фаол равишда уларни ҳал қилиш йўлларини изламоқда.
Ушбу рўйхатдаги биринчи вазифа – шериклар олдидаги мажбуриятларни бажаришнинг техник имконсизлиги. Бу даромадларни мажбурий қисқартириш ва харажатларни бир хил ҳажмда ушлаб туриш мумкин эмаслиги билан боғлиқ. Масофадан ишлашга ўтиш муносабати билан товарларга талаб камаяди ва омборларда ортиқча бўлиб қолади. Компаниялар офисларни ижарага олишни тўхтатадилар ва фақат энг керакли мутахассисларни қолдирадилар. Қолганларнинг бари шунчаки даромадларини йўқотишади. Узоқ муддатли маркетинг лойиҳалари ва бозорда режалаштирилган алоқалар энди мантиққа эга эмас. Бу ҳозиргача бекор қилинмаган корпоратив кредитларни, банклар олдидаги қарзларни ва давлатга солиқларни ҳисобламайди. Шу муносабат билан, қайси тўловлар устувор эканлиги ва молиявий инқироз узоқ вақт давом этадиган бўлса, нима қилиш кераклиги ҳақида савол туғилади. Иш жойларини сақлаш ва ходимларнинг барқарор даромадларини таъминлаш, шунингдек, қийин вазиятга тушиб қолган ҳар бир кишига ёрдам бериш жуда муҳимдир. Бу ички жараёнларни қайта қуриш ёки офис бинолари учун ижара нархининг пасайиши бўлиши мумкин. Фақат шу йўл билан компаниялар оғир иқтисодий турғунлик шароитида омон қолишлари мумкин.
Иккинчи жиддий муаммо – бу ходимлар билан ишончли муносабатларни сақлаб қолиш. Уларнинг аксарияти ўз оилалари ҳақида ташвишланадилар ва эртанги кунга ишончи камайиб бораверади. Ўзларини маҳаллий компаниялари «ташқарисида» топиб, кўп одамлар тушкунликка тушишни бошлайдилар ва ўз ҳисобидан штати қисқараётганидек сезадилар. Шунинг учун максимал даражада очиқ сиёсат юритиш ва жараён қандай амалга оширилаётгани ҳақида кўпроқ маълумот бериш муҳимдир. Кўрилган инқирозга қарши чоралар мажбурий ва фақат битта мақсад – компанияни тежаш кераклигини ҳаммага етказиш керак. Уларнинг барчаси вақтинчалик ва бутунлай бозор ҳолатига боғлиқ. Буни тушунган ҳолда, ишчиларга ушбу ўзгаришлардан руҳий даражада омон қолиш осонроқ бўлади. Бунинг энг самарали усули – масофадан туриб ишлаш. Бу бироз куч ва ишни тўғри ташкил қилишни талаб қилса ҳам, одамлар бир-бири билан муносабатни ва таниш алоқани йўқотмайди.
Яқин келажакда талабни қайтариш динамикасини тахмин қилиш деярли мумкин эмас, аммо ишни қайта бошлаш учун режалаштирилган чора-тадбирлар бизга турли хил вазиятларга тайёрланиш ва бозорда муваффақиятсизликлар юзага келганда тезроқ жавоб қайтариш имкониятини беради. Масалан, харидорларнинг хатти-ҳаракати ва уларнинг истеъмол қилиш одатлари ўзгариши. Шубҳасиз, кўпчилик зарур бўлмаган нарсаларнинг нархини камайтиради ва оқилона сарфлаш йўлига ўтади. Одамлар кўпроқ онлайн харид қилишади ва дўконларда камроқ импулсив харид қилишади.
Яна бир хавф – бу ишлаб чиқариш ва логистика занжиридаги жиддий ўзгаришлар, шунингдек, мамлакатлар ўртасидаги маҳсулотлар экспорти ва импортини чеклаш. Бу муқаррар равишда маҳсулотларнинг етишмаслигига ва турли соҳалардаги компанияларнинг ишдан чиқишига олиб келади.
