Tafakkur xatolari, u tufayli qolipda yashayapmiz 1-qism
Biz bir qolipda o'ylaymiz.
Miyamiz noaniqliklarga chidamaydi. Hamma narsani bilishimiz va tushunishimiz kerak. Shuning uchun har qanday yangi ma'lumotni zudlik bilan bizga tanish tizimga shibbalab qo'yish kerak. Agar ma'lumot e'tiqodimizga zid bo'lsa, osonlikcha buning izohini topamiz va hech kim bizni ishontira olmaydi.
Atribusiyaning asosiy xatosi
Boshqalar haqida o'ylaganda, ularning harakatlarini shaxsiy fazilatlari orqali izohlaymiz. Masalan, nima uchun hamkasbim menga baqirdi? Chunki u echki. O'zimiz haqimizda o'ylayotganimizda, tashqi omillar bilan xulqimizni tushuntiramiz. Nega men hamkasbimga baqirdim? Chunki u echki.
Buning oqibati atribusiyaning guruh xatosi. Butun guruh xususiyatlarini uning har bir vakiliga beramiz va aksincha. Qahvani yaxshi ko'rgan yangi zelandiyalik esingizdami? Yangi zelandiyaliklarning barchasi qahvani yaxshi ko'rishadi, deb o'ylaymiz.
Stereotipizasiya
Atribusiya xatolaridan xalos bo'lish shunchalik qiyinki, har bir yangi zelandiyalikdan nima uchun u birdan qahvani yoqtirmay qoldi, deb so'raymiz? Bilamizki, u erdagilarning hammasi qahva sevuvchilar.
Funktsional zichlik
Agar predmetdan qanday foydalanishni bilsak, boshqa yo'l bilan undan foydalana olmaymiz. Bo'sh alyuminiy bankasini nima qilish kerak? G'ijimlab tashlab yuborish kerak. Yoki undan gorelka yasang. Ushbu buzilishni engib o'tganimizda, haqiqiy ijodkorlik boshlanadi.
Axloqiy ishonch samarasi
Reputasiya effekti. Agar biror kishi uzoq vaqtdan beri biron narsada namuna bo'lsa, to'g'ri qarorlarni qabul qilsa, demak bu odatiy holga keladi. Odamning o'zi, uning qarorlari faqat ularni qabul qilgani uchun yaxshi ekaniga ishonishni boshlaydi.
Adolatli dunyoga ishonch
Ishonamizki, barcha yovuz odamlar o'zlariga munosib narsalarini olishadi va haqiqat bir kun kelib g'alaba qozonadi, odamlar bizga qanday muomala qilsalar, biz ham shunday qilamiz va karma hamma huquqbuzarlarni bosib oladi. Bu biz tinchlantiradigan va yashash uchun yoqimli bo'lgan tarzda izohlaydigan sababli munosabatlar buzilishi.
Hokimiyatga bo'ysunish
Biz boshliqlar, hokimiyat va umuman yuqoridagi rahbarlar aytganlarini qilishga moyilmiz va biz rozi bo'lmasak ham, buyruqlarni bajaramiz.
Qoliplar bizni boshqaradi
Biz qoliplarni juda yaxshi ko'ramiz va ularni deyarli yaratamiz va ularni qayta ko'rib chiqishni ham istamaymiz.
Oreol (yorug'lik gardishi) effekti
Biror kishining umumiy taassurotlari, biz u haqida o'ylagan narsalarga ta'sir qiladi. Chiroyli odamlar aqlli, xushbichim va professionalroq ko'rinadi. Shunday qilib, bir qarashda sevib qolishadi va keyin miyalar qaerda ekanligini so'rashadi.
O'z guruhingiz foydasiga buzilish
"O'zimizniki" deb hisoblaydigan odamlar bizga boshqalarga qaraganda yaxshiroq ko'rinadi. Bu keng (shaharliklar unchalik emas, bizning odamlarimiz ko'proq quvnoq) va kichik miqyosda ishlaydi.
Biz boshqa odamlarning ixtirolari va yutuqlaridan ular notanish bo'lganliklari uchun voz kechishimiz mumkin.
Chirlidersh effekti
Agar biror kishi hamma bir oz o'xshash guruh ichida bo'lsa, u yanada jozibali ko'rinadi.
Fikrning eskirishi
Ma'lumotni taqdim etuvchidan alohida holda biz uni ko'ra olmaymiz. Agar nimadir "o'zining" odamini aytsa, unda biz taklifni mantiqiy deb bilamiz, lekin agar u "begona" bo'lsa, unda biz kamchilik qidiramiz.
"Bayram uchun ofisni bezatamiz!"– deydi hamkasbim. Agar bu hokimiyatga ega bo'lgan dizayner bo'lsa, unda bu juda yaxshi g'oya. Agar bu hech kim bilmaydigan xavfsizlik bo'limidan kelgan bo'lsa, unda bunday bema'nilikka vaqt sarflash uchun mutlaqo asos yo'q.
Maqola Nikolay Merzlyakov tomonidan tanlangan.
